নাস্তিক Ayub Ali Sarma, ,ভাৰতীয় ধৰ্ম নিৰপেক্ষতা আৰু নাস্তিক্যবাদ || Mohibul Mondal

নাস্তিক আয়ুব আলী শৰ্মা! ২০২১ চনত এগৰাকী অখ্যাত লেখকৰ পৰা এটি চৰ্চিত মুখ হিচাপে বিভিন্ন সংবাদ মাধ্যমৰ লগতে সামাজিক মাধ্যমত ব্যাপক ভাবে প্ৰচাৰ হোৱা দেখা যায় সেয়া বিতৰ্কই হওক অথবা সমালোচনাই হওক।

২০২১ চনৰ ৩৩ তম গুৱাহাটী গ্ৰন্থমেলাত পাঠক ৰাইজৰ বিশেষ সমাদৰ লাভ কৰিছিল আয়ুব আলী শৰ্মাৰ “নাস্তিকৰ জেল ডায়েৰী” নামৰ কিতাপখনে। সেই সময়ত দেখা গৈছিল এগৰাকী নাস্তিকৰ জেল যাত্রা আৰু জেলৰ ভিতৰৰ অভিজ্ঞতা জানিবলৈ বহু লোকে গ্ৰন্থমেলাৰ কিতাপৰ বিপণী সমূহত “নাস্তিকৰ জেল ডায়েৰী”নামৰ কিতাপখন সংগ্ৰহ কৰা।

উল্লেখ্য যে, বঙাইগাঁও জিলাৰ অভয়াপুৰীৰ যুৱক আয়ুব আলী শৰ্মা। “আয়ুব আলী শৰ্মা” অৰ্থাৎ দুটাকৈ উপাধি, “আলী” আৰু “শৰ্মা”। প্ৰথমে আমি বুজি লওঁ “আয়ুব আলী শৰ্মা”ৰ নামৰ পিছত থকা “আলী” আৰু “শৰ্মা” উপাধিৰ ৰহস্য।

আয়ুব আলী শৰ্মাই জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল এক ইছলামধৰ্মীয় পৰিয়ালত। সময়ৰ লগে লগে আনুষ্ঠানিক শিক্ষাৰ লগতে ধৰ্মীয় শিক্ষা গ্ৰহণ কৰি থাকোতে আয়ুব আলীয়ে আস্থা হেৰুৱাইছিল ঈশ্বৰৰ অস্থিতিৰ ওপৰত। ঈশ্বৰৰ অস্থিতিৰ ওপৰত আস্থা হেৰুৱাই কোনো ধৰ্মৰ প্ৰতি বিশ্বাস নোহোৱা হ’ল আয়ুব আলীৰ আৰু আয়ুব আলী হৈ পৰিল আয়ুব আলী শৰ্মা।

ধৰ্ম ত্যাগ কৰি নাস্তিক হৈ পৰা আয়ুবআলীয়ে বিভিন্ন জনৰ সমালোচনাৰ লগতে ধৰ্ম ত্যাগ কৰাৰ বাবে ৰুজু কৰা হৈছিল গোচৰ আৰু এই গোচৰৰ ভিত্তিত কাৰাগাৰলৈ নিক্ষেপ কৰা হৈছিল আয়ুব আলী শৰ্মাক।

সম্প্ৰতি আয়ুব আলী শৰ্মাৰ প্ৰসংগই ৰাজ্যখনত সাম্প্ৰদায়িক বিষবাস্পৰ সৃষ্টি হোৱাৰ লগতে আয়ুব আলী শৰ্মাৰ পৰিয়ালক সামাজিক বৰ্জন কৰাৰ দৰে খবৰে সচেতন মহলত ব্যাপক প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সৃষ্টি হোৱাওঁ পৰিলক্ষিত হৈছে।

উল্লেখ যে, সমাজ ব্যৱস্হাত প্ৰচলিত গধূৰ শাস্তি “এঘৰীয়া।” কিন্তু এই “এঘৰীয়া”সিদ্ধান্তটো কিমান যুক্তি সংগত ?? এই “এঘৰীয়া” শব্দটো যদি এতিয়াও পৰম্পৰাগত হৈ থাকে তেন্তে আমি গঢ় দিয়া একবিংশ শতিকাৰ সমাজ ব্যবস্হাক ঐক্যতা এনাজৰীৰ মাজত বান্ধি ৰাখিব নোৱাৰাটো আমাৰেই দূৰ্বলতা নহয় নে ? কাক দায় ধৰিব ? যাৰ বাবে আমিবোৰেই বাৰে বাৰে লজ্জিত হ’ব লগা হয় ৷

আমাৰ দেশখন বহু উচ্চ আধ্যাত্মিক ভাৱ আৰ্দশৰ, পৰম্পৰাগত ৰীতি-নীতিৰে পৰিচালিত সমাজ ব্যবস্হা। য’ত মানৱতাৰ কল্যাণ তথা মানৱতাৰ জয় গানৰ আৰ্দশৰে সমাজখন উচ্চ আসনত প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ প্ৰয়াস চলি থাকে ৷ কিন্তু অতি ধৰ্মান্ধত কিমান উচ্চ আধ্যাত্মিকতা আছে বুজি নাপাওঁ।

সমাজত অন্ধ বিশ্বাস, কুসংস্কাৰ আৰু ধৰ্মান্ধত্বৰ প্ৰভাৱ আজিও বিৰাজমান কাজেই “এঘৰীয়া” কৰা বা হোৱা কোনো নতুন কথা নহয় । এই সামাজিক ব্যাধিয়ে সময়ে সময়ে সমাজ খনক অস্হিৰ কৰি আহিছে।

লক্ষণীয় যে, আমি ভাৰতীয় সকলৰ বাবে ‘ধৰ্ম আৰু জাতি’ এক আবেগিক আৰু ষ্পৰ্শকাতৰ বিষয়। ভাৰতত হিন্দু সকলৰ উপৰিও, মুছলমান, খ্ৰিষ্টান, শিখ, বৌদ্ধ, জৈন আদি অনেক ধৰ্মৰ লোকে বাস কৰে। ‘সৰ্ব ধৰ্মা: সমাভাৱা:’ হিন্দু ধৰ্মৰ এই বাক্যশাৰীৰ আধাৰত ভাৰতীয় সংস্কৃতিত ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাৰ পৰিভাষা হ’ল সকলো ধৰ্মৰ প্ৰতি সমান উদাৰতা আৰু পৰস্পৰৰ সহনশীলতা।

আনহাতে ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাৰ নীতিৰ পৰা আতৰি কোনো ধৰ্মীয় গোষ্ঠীৰ পক্ষ লৈ আন ধৰ্ম বা জাতিৰ প্ৰতি বিৰূপ ভাৱ পোষন কৰাকে সাম্প্ৰদায়িকতা বোলা হয়। নিজৰ ধৰ্ম বা জাতিৰ প্ৰতি আনুগত্য সাম্প্ৰদায়িকতা নহয়, কিন্তু এই আনুগত্যৰ বাবে আন ধৰ্ম বা জাতিৰ প্ৰতি সৃষ্টি হোৱা বিদ্বেষ ভাবে সাম্প্ৰদায়িকতাৰ জন্ম দিয়ে।

আমি জনা উচিত এজন মানুহ ধাৰ্মিক হোৱা মানেই এইটো নহয় যে তেওঁ সাম্প্ৰদায়িক। কোনো এটা ধৰ্মৰ প্ৰতি আনুগত্য বিশ্বৰ সকলো সমাজৰ মানুহৰ এক স্বাভাৱিক বৈশিষ্ট। কিন্তু ধাৰ্মিক হ’লেও মানুহে আন ধৰ্মৰ লোক সকলৰ আবেগ অনুভূতিৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধাশীল হৈ সহনশীলতাৰে সমাজত বসবাস কৰাটোতে ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাৰ সাৰ্থকতা।

সাধাৰণতে ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাবাদৰ অৰ্থ হৈছে, এখন ৰাষ্ট্ৰই কোনো ধৰ্মকে ৰাষ্ট্ৰ-ধৰ্ম হিচাপে ঘোষণা নকৰি, সকলো ধৰ্মকে সমান সমান সন্মান প্ৰদৰ্শন কৰে আৰু চৰকাৰী কাৰ্য পৰিচালনাৰ ক্ষেত্ৰত কোনো ধৰ্মীয় নীতি-নিয়মৰ বশঃৱৰ্তী নহয় ৷

সেই দৃষ্টিকোণৰ পৰা চালে দেখা যায় নামত আমি ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাবাদৰ দেশত বাস কৰি আছোঁ। কিন্তু ভাৰতত ধৰ্মৰ নামত ৰাজনীতি চলে ৷ ইয়াত ধৰ্মৰ নামত ভোট-বেংকৰ ৰাজনীতি গঢ়ি উঠে ৷

সমসাময়িক কালত দেখা গৈছে যে, ভাৰতৰ সিংহভাগ ৰাজনৈতিক দল ধৰ্মৰ ভিত্তিত গঢ়ি উঠিছে ৷ যেন- বিজেপি, এআইইউডিএফ আদি ৷ এই দলবোৰে নিৰ্বাচনৰ সময়ত ধৰ্মৰ নামত জনসাধাৰণৰ ভোট বিচাৰে৷

প্ৰণিধানযোগ্য যে, ভাৰতত ধৰ্মৰ পৰিচয় দাঙি ধৰাতো প্ৰত্যেকজন ব্যক্তিৰ কাৰণে ভাবুকিস্বৰূপ ৷ ইয়াত ধৰ্মৰ নামত আন্তঃধৰ্মীয় অৱদমন আৰু অন্তঃধৰ্মীয় অৱদমন, এই দুই ধৰণৰ ধৰ্মীয় শোষণ প্ৰচলিত হৈ আছে ৷ধৰ্ম-গোড়ামীয়ে ধৰ্মীয় মৌলবাদীসকলক বিভিন্ন সময়ত অত্যাচাৰ আৰু শোষণ কৰা দেখা যায় ৷

ভাৰতীয় ধৰ্ম নিৰপেক্ষতাবাদত ধৰ্মীয় সংখ্যালঘুক সংখ্যাগৰিষ্ঠৰ দৰে সমান ব্যৱহাৰ কৰা দেখা নাযায় ৷ভাৰতত আদিম কালৰে পৰাই বহু-ধৰ্মীয় ব্যৱস্হা প্ৰচলিত হৈ আহিছে যদিও, বৰ্তমান সময়ত ইটো ধৰ্মই আনটো ধৰ্মক হিংসাৰ চকুৰে চোৱাৰ প্ৰৱণতাই গা-কৰি উঠিছে ৷

ভাৰতীয় ধৰ্মনিৰপেক্ষতাবাদে কিছুমান কাম-কাজ ধৰ্মৰ ভিত্তিত সম্পাদন কৰা, শেহতীয়াভাৱে পৰিলক্ষিত হৈছে ৷ তদুপৰি, ৰাষ্ট্ৰই- ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি, আচাৰ আদিত হস্তক্ষেপ কৰা পৰিলক্ষিত হয় ৷ প্ৰকৃত ধৰ্মনিৰপেক্ষতাবাদত কিন্তু, ৰাষ্ট্ৰই কোনো ধৰ্মীয় কাম-কাজত হস্তক্ষেপ কৰিব নালাগে ৷

আচলতে ভাৰতত “ধৰ্ম-নিৰপেক্ষতাবাদ”ৰ নামত “অ-ধৰ্মনিৰপেক্ষতাবাদ” চলি আছে।যিয়ে দেশৰ নাগৰিকসকলৰ একতাৰ ভাৱ বিনষ্ট কৰিব পাৰে ৷ ভাৰতত এনে ব্যৱস্হা চলি থাকিলে ” অনৈক্যৰ মাজত ঐক্য”ৰ ধাৰণাটো বিফল হৈ পৰিব।তথা কেতিয়াও নিৰ্মূল নহ’ব এঘৰীয়াৰ দৰে সমাজ ব্যৱস্থা?

প্ৰকৃতিৰ সৃষ্টিকৰ্তাক অস্বীকাৰ কৰা নামটোৱেই হৈছে নাস্তিকতা। নাস্তিকতা এটি দৰ্শনৰ নাম। সময়ৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে মানুহৰ মগজুৰ ক্ৰমৰ উন্নতি অব্যাহত আছে। মানুহে বিভিন্ন কথা চিন্তা কৰিবলৈ ধৰিলে, আৰু এই চিন্তাধাৰাৰ জৰিয়তে মানুহৰ মনত দৰ্শনৰ জন্ম হ’ল আৰু ই আৰু আগুৱাই আহি বিজ্ঞানৰ সৃষ্টি হ’ল।

সুধি পাঠক আমাৰ বিষয় হৈছে নাস্তিকতা আৰু একশ্বৰবাদ। আমি জানো যে ,মানৱ জ্ঞান আৱিষ্কাৰৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত ঈশ্বৰৰ বহুতো ধাৰণা প্ৰকাশ পায়। ভগৱানক অস্বীকাৰ বা নাস্তিক মানসিকতা বহু পিছত উদ্ভৱ হৈছিল। মানুহে যেতিয়া ঈশ্বৰৰ ধাৰণাটোৰ ওপৰত গৱেষণা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে, তেতিয়া তেওঁলোকৰ মনত কিছুমান যুক্তিসংগত প্ৰশ্ন উত্থাপন হয়, মূল প্ৰশ্নটো হ’ল ঈশ্বৰ কেনেকৈ আবিৰ্ভাৱ হ’ল?

যেতিয়া মানুহৰ মনত মুক্ত চিন্তাৰ পৰিসৰ বিস্তাৰিত হ’বলৈ ধৰিলে, তেতিয়া কোনো পণ্ডিতে তেওঁলোকৰ মনত সৃষ্টিকৰ্তাৰ জন্মৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা কুঁৱলীৰ সঠিক উত্তৰ দিব নোৱাৰিলে, অৰ্থাৎ সৃষ্টিকৰ্তাৰ অবুজতাৰ বিষয়ে কোনো গ্ৰহণযোগ্য ব্যাখ্যা দিব নোৱাৰিলে। এই প্ৰসংগত বহু দাৰ্শনিকৰ বাবে যিটো কথা স্পষ্ট হৈ পৰিছে সেয়া হ’ল আমাৰ স্বভাৱ বিৱৰ্তনৰ উৎপাদন। এটা আকস্মিক স্বভাৱৰ মাজতে দেহ প্ৰকৃতিৰে সমৃদ্ধ হৈ পৰিছে।

মূলতঃ কল্পনাৰ দেৱতাক পূজা কৰি আত্মা সমৰ্পণ কৰাত তেওঁলোকৰ কোনো বিশ্বাস নাই। অভিজ্ঞ বাস্তৱৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল। জ্ঞান সৃষ্টিৰ প্ৰাৰম্ভিক কালত এই ধাৰণাটো সৃষ্টি হোৱা নাছিল যদিও জ্ঞান বিকাশৰ সময়ছোৱাত ই অংকুৰণ ঘটাইছিল। এই অংকুৰিত বিষাক্ত আইভী গছজোপা আধুনিকতাৰ স্পৰ্শৰে গজিবলৈ আৰম্ভ কৰে; বহুতো আধুনিক চিন্তাবিদৰ সৃষ্টিকৰ্তাৰ বিষয়ে বহুতো প্ৰশ্ন আছে। তেওঁলোকৰ বহুতেই ঈশ্বৰৰ অস্তিত্বৰ কথা ভাবিছিল যেতিয়া তেওঁলোকৰ গৱেষণাই মহান ঈশ্বৰক কোনো ধৰণে আৱিষ্কাৰ কৰিব নোৱাৰিলে।

ঈশ্বৰৰ প্ৰতি থকা এই অবিশ্বাসৰ মাজতে কিছুমান মানুহৰ নাস্তিকতা গঢ় লৈ উঠিছিল, আৰু তেওঁলোক নিজেই নাস্তিক হিচাপে পৰিচিত হৈছিল।সৃষ্টিকৰ্তা আৰু দেৱতাৰ প্ৰতি অবিশ্বাসৰ বাবে নাস্তিক শ্ৰেণীৰ সামাজিক মৰ্যাদা অৱনতি ঘটিছিল, ক’ব পাৰি, তেওঁলোকে এনে এটা অৱস্থাত উপনীত হৈছিল অৱমাননা. সামাজিক মৰ্যাদাৰ এই অৱনতিৰ পৰা পৰিত্ৰাণ পাবলৈ আৰু সকলোৰে সৈতে সু-সামাজিক সম্পৰ্ক বজাই ৰাখিবলৈ আন এটা দলে নিজৰ নামৰ আগত ‘নাস্তিক’ বিশেষণটো ৰাখি নতুন এটা বাছি ল’ব নালাগে, সেই কথা মনত ৰাখি নিজকে নতুন পৰিচয়ৰে পৰিচয় দিব বিচাৰিছিল আৰু নিজকে ‘ধৰ্মীয় নিৰপেক্ষ’ বুলি চিনাক্ত কৰিছিল। মূলতঃ এই ধৰ্মনিৰপেক্ষতাবাদ বুলিলে তেওঁলোকে নাস্তিকতা বুজাইছে।

ঐশ্বৰিক চিন্তাধাৰাৰ পৰা নিজকে মুক্ত কৰি বাস্তৱৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জীৱন যাপন কৰাটোৱেই তেওঁলোকৰ মূল উদ্দেশ্য। ধৰ্মনিৰপেক্ষতাবাদৰ সাধাৰণতে অৰ্থ হ’ল ‘ধৰ্মবিহীন আধ্যাত্মিকতা’; অৰ্থাৎ ঐশ্বৰিক শক্তিৰ প্ৰতি অবিশ্বাস। নাস্তিকতা মূলতঃ একে, অৰ্থাৎ একে ধাৰাৰে দুটা ধাৰা।

আমি জানো যে মানৱ সমাজত প্ৰচলিত প্ৰায় সকলো ধৰ্মৰে মূল বক্তব্য একে। সৃষ্টিকৰ্তা আৰু তেওঁৰ প্ৰশাসন ব্যৱস্থাক গ্ৰহণ কৰি সকলো ধৰ্মৰ সৃষ্টি হয়। ফলত যদি কোনোবাই নিজকে লৌকিক বুলি দাবী কৰে তেন্তে তেওঁ বুজাব বিচাৰিছে যে তেওঁ সৃষ্টিৰ সৃষ্টিকৰ্তাৰ ওপৰত বিশ্বাসী নহয়, কোনো ঐশ্বৰিক শাস্তি গ্ৰহণ কৰিবলৈ ইচ্ছুক নহয়।

নাস্তিক আৰু ধৰ্মীয় দুয়োটা শ্ৰেণীয়েই অতিপ্ৰাকৃতিক চিন্তাৰ পৰা মুক্ত। মূলতঃ তেওঁলোক বাস্তৱবাদী। প্ৰকৃতি আৰু প্ৰকৃতিৰ জীৱ-জন্তুৰ প্ৰকৃতিৰ বিষয়ে চিন্তা কৰিবলৈ কুণ্ঠাবোধ কৰে। মৃত্যুৰ পিছত কোনো মিলনৰ কথা তেওঁলোকে বিশ্বাস নকৰে। তেওঁলোকে মানৱ জ্ঞানৰ পোহৰত লিখা শাসন ব্যৱস্থাত বিশ্বাস কৰে আৰু তাত লিখা আইনকহে সন্মান কৰে।

ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতিৰ লগত জড়িত হ’ব নিবিচাৰে। এতিয়া প্ৰশ্ন হয় ঈশ্বৰৰ অস্তিত্ব বা মহান সৃষ্টিকৰ্তাৰ অস্তিত্ব বাদ দি যদি সচাকৈয়ে নিজকে মুক্ত কৰি বাস্তৱৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি জীৱন যাপন কৰাটোৱেই নাস্তিক সকলৰ মূল উদ্দেশ্য আৰু ধৰ্মনিৰপেক্ষতাবাদৰ অৰ্থ যিহেতু ‘ধৰ্মবিহীন আধ্যাত্মিকতা’ তেন্তে সমাজত অস্থিৰতা সৃষ্টি কৰা নাস্তিক আয়ুব আলী শৰ্মাৰ কোনটো দৰ্শনৰ নাস্তিক্যবাদ ?? নাস্তিক্যবাদৰ নামত আয়ুব আলী শৰ্মাই যে সাম্প্ৰদায়িক ৰাজনীতিৰ এজেণ্ট হৈ কাম কৰি আছে সেয়া নকলেও আমাৰ দৰে বহুতৰেই জ্ঞাত।।